Για ποια Ευρώπη μιλάμε;

του Θανάση Μιχελή

Με αφορμή τις τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις, ύστερα από τις εκλογές της 6ης Μαΐου 2012, αναδείχθηκε και πάλι το ζήτημα των “φιλοευρωπαϊκών ή μη” κομμάτων.
    Με το παρόν άρθρο θα προσπαθήσουμε να θέσουμε δυο προβληματισμούς: Όταν λέμε “φιλοευρωπαϊκό κόμμα” τι ακριβώς εννοούμε; και όταν λέμε Ευρώπη, για ποια Ευρώπη μιλάμε; σε ποια χαρακτηριστικά της αναφερόμαστε; Διαφορετικά οι γενικόλογες αναφορές στην Ευρώπη είναι χωρίς περιεχόμενο ή μάλλον σκόπιμα θολές.
Ας αναφερθούμε συνοπτικά στην ιστορική διαδρομή της Ευρώπης με τα ποικίλα της κοινωνικά χαρακτηριστικά και τις αντιπαραθέσεις κάθε εποχής.

Πριν λίγους αιώνες, στην Ευρώπη υπήρχε η αντιπαράθεση του διαφωτισμού με τις κυρίαρχες τότε απόψεις του μεσαίωνα και τις πρακτικές της “ιεράς εξέτασης”. Μόνον η μειοψηφία των πολιτών συνέπλευσε με τους διανοούμενους του διαφωτισμού. Ακόμη και σήμερα πολλοί δεν υιοθετούν τις απόψεις πχ του Σπινόζα ή του Βολτέρου, έστω κι αν επικαλούνται λόγια του τελευταίου .
Στην Ευρώπη, μετά το διαφωτισμό, ακολούθησαν οι κοινωνικές επαναστάσεις και οι εξεγέρσεις των λαών, που έδωσαν ελπίδες και κατοχύρωσαν δικαιώματα μιας καλύτερης ζωής για τους απλούς πολίτες, την ίδια εποχή των φεουδαρχών και των βασιλικών οικογενειών. Και βέβαια δεν ήταν, ούτε σήμερα είναι, όλοι υπέρ των επαναστάσεων και των επακόλουθων κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, πέραν των όποιων δηλώσεών τους. Δεν μπορεί να διανοηθεί κανείς σήμερα τις βασιλικές οικογένειες της Ευρώπης ή τα στελέχη των αγορών να δηλώνουν τη συμφωνία τους με τη Γαλλική επανάσταση, την Κομμούνα των Παρισίων ή την Οκτωβριανή επανάσταση. Θα πρέπει βέβαια να επισημανθεί ότι οι Γάλλοι έχτισαν στην Μονμάρτρη του Παρισιού, την ομώνυμη εκκλησία, ως ένδειξη συγγνώμης για τη σφαγή των 30.000 υπερασπιστών της “κομμούνας των Παρισί-ων” .  
Στην Ευρώπη και από την ανερχόμενη οικονομικά Γερμανία προκλήθηκε ο 1ος παγκόσμιος πόλεμος, σε μια προσπάθειά της για την αναδιανομή, υπέρ της, του παγκόσμιου πλούτου.
Στην Ευρώπη, την εποχή του μεσοπολέμου, αναδείχθηκαν οι “χλωμές”  δημοκρατίες της Βαϊμάρης στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Ισπανία. Στην ίδια Ευρώπη όμως ξεπήδησαν και οι φασιστικές δικτατορίες στην Ισπανία (ύστερα πόλεμο κατά της εκλεγμένης αριστερής κυβέρνησης- Ισπανικός εμφύλιος), στην Πορτογαλία, στην Ελλάδα (Μεταξάς, 4-8-1936), στην Ιταλία και βέβαια ο Γερμανικός ναζισμός με την ανοχή της «χλωμής” δημοκρατίας και την ψήφο των Γερμανών πολιτών! 
Στην Ευρώπη, ο Γερμανικός οικονομικός επεκτατισμός (υπό την ηγεσία του ναζιστικού κόμματος) ξεκίνησε το 2ο παγκόσμιο πόλεμο που κατέληξε με δεκάδες εκατομμύρια νεκρούς. Στο Γερμανικό αυτό εγχείρημα δεν ήταν όλοι αντίθετοι, όπως εκ των υστέρων εμφανίζονται. Με ενθουσιασμό υποδέχθηκαν στη χώρα τους, τους Γερμανούς ναζί, οι Αυστριακοί, οι Τσέχοι και οι Κροάτες πολίτες. Σε Γερμανό λοχία παράδωσε το στέμμα του ο Δανός βασιλιάς, υποδηλώνοντας τη υποταγή του. Την ίδια εποχή, καταγράφηκαν οι θηριωδίες των Γερμανών ναζί στα στρατόπεδα του Νταχάου, του Μαουτχάουζεν, του Μπέλσε και τόσα άλλα, αλλά η Αγία Έδρα (Βατικανό) “δεν γνώριζε κάτι” και δεν προέβη σε καταδίκη αυτών των θηριωδιών.
Στην Ευρώπη βέβαια, επί Γερμανικής κατοχής, αναπτύχθηκε η ένοπλη αντίσταση των Ελλήνων, Σέρβων, Γάλλων κατά των Γερμανών.
Στη μεταπολεμική Ευρώπη, οι λαοί με τις δημοκρατικές κυβερνήσεις τους ανοικοδόμησαν τις χώρες τους και στήριξαν το κοινωνικό κράτος πρόνοιας. Την ίδια εποχή όμως, ο υποβόσκων ναζισμός προσπαθούσε να σώσει από την καταδίκη κορυφαία στελέχη του. Αναφέρω μόνο το Ελληνικό παράδειγμα: Η χώρα μας αμνήστευσε ύστερα από απαίτηση της «δημοκρατικής» Γερμανίας, με το νόμο 4122 του 1960, τον Μέρτεν, Γερμανό ναζί διοικητή της Θεσσαλονίκης επί κατοχής, υπεύθυνο για τον αφανισμό σε στρατόπεδα δεκάδων χιλιάδων Εβραίων.
Από το 1961 άρχισε να δομείται μια Ευρώπη της ενιαίας οικονομικής αγοράς (ΕΟΚ) κατά αρχήν και ενιαίας πολιτικής αργότερα (Ε.Ε).
Σε όλη αυτή τη διαδρομή οι ισορροπίες κάθε περιόδου ήταν προφανώς δυναμικές. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά. Αυτό καταγράφει η παγκόσμια ιστορία. Κινητήριος μοχλός των αλλαγών ή διατάραξης της υπάρχουσας ισορροπίας είναι, όπως πάντα, οι λαοί.
Φτάσαμε σήμερα σε μια Ευρώπη όπου η κυριαρχία της αγοράς είναι καθοριστικότερη από κάθε άλλη εποχή. Η ανατροπή της ισορροπίας “τρόμου” του διπολικού κόσμου ύστερα από την κατάρρευση του Ανατολικού μπλοκ (1990-91), επέτεινε αυτή την κυριαρχία. Έφτασε δε σε τέτοιο βαθμό που οι αγορές-τραπεζικοί οργανισμοί επιβάλλουν, στην κυριολεξία, ανώτερα στελέχη τους ως αρχηγούς των κρατών ή των επιτελικών οργάνων της Ευρώπης. Αυτό δεν παρατηρούνταν προηγούμενες δεκαετίες, εποχές του Ντε Γκολ, του Μπράντ, του Μιττεράν.   
Τη σημερινή κυρίαρχη πολιτική στην Ευρώπη επικροτούν και στηρίζουν οι ονομαζόμενες δυνάμεις του φιλελευθερισμού. Η προαναφερόμενη πολιτική παράταξη, που συγκροτεί τη δεξιά παράταξη του Ευρωκοινοβουλίου, θεωρεί ότι μέσα από τους κανόνες(;) της ελεύθερης αγοράς θα υπάρξει η ανάπτυξη, ευημερία και κατά συνέπεια κοινωνική συνοχή. Η αγορά όμως, που ως μοναδική αξία έχει το κέρδος, επιβάλλει μειώσεις μισθών, απολύσεις, κατεδάφιση του κοινωνικού κράτους. Όλα αυτά παρουσιάζονται ως μεταρρυθμίσεις. Η ανάπτυξη όμως δεν φαίνεται ούτε καν στον πυρήνα της Ευρώπης και η κοινωνία διαλύεται.
    Σ΄ αυτή την Ευρώπη του σήμερα, υπάρχουν και οι αντίρροπες πολιτικές δυνάμεις που συμπλέουν με τις διεκδικήσεις των πολιτών. Είναι αυτές που επιδιώκουν μια άλλη πολιτική στην Ευρώπη, χωρίς ανεργία, με κοινωνικά δικαιώματα, με κοινωνικό κράτος υπό τον έλεγχο της πολιτικής βούλησης των πολιτών της κι όχι των αγορών. Υπάρχουν επίσης δυνάμεις που επιδιώκουν μια ριζική ανατροπή του καπιταλιστικού κοινωνικοοικονομικού συστήματός της. Όλες οι παραπάνω πολιτικές δυνάμεις συγκαταλέγονται στην αριστερά, με τις όποιες πολιτικές ομαδοποιήσεις της στο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο.
    Τελικά σκόπιμο είναι, όταν κάποιοι στη χώρας μας μιλούν για Ευρώπη και φιλοευρωπαϊσμό να διευκρινίζουν ποια πολιτική των Ευρωπαϊκών δυνάμεων επικροτούν και συμπλέουν; Όταν αυτοαποκαλούνται “φιλοευρωπαϊκό κόμμα” σε ποια πολιτική ομάδα συγκαταλέγονται; Ο όρος μόνο “φιλοευρωπαϊκό κόμμα” είναι κενός περιεχομένου και σκόπιμα δεν προσδιορίζει τίποτα.
---------------------------
 . Συνηθίζεται να αναφέρεται το: “ Διαφωνώ με αυτά που λες, αλλά θα υπερασπίσω το δικαίωμά σου να τα λες” (Βολτέρος).
 . Η «Κομμούνα των Παρισίων», που επιβλήθηκε στην πόλη από τους κατοίκους της το Μάρτιο του 1871, αποτέλεσε την πρώτη απόπειρα κοινοτικής (εξ ού και το όνομα) διοίκησης μιας πόλης με ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις. Πνίγηκε στο αίμα από τις δυνάμεις των Βερσαλλιών σε συνεργασία με τις Πρωσικές.
  . Το επίθετο “χλωμή”, που αποδίδεται από τη σύγχρονη βιβλιογραφία γι΄ αυτές τις δημοκρατίες, θέλει να επισημάνει την αδυναμία τους να προφυλαχθούν από την άνοδο του Ναζισμού.